Het nieuwe boek van Margriet Sitskorn, hoogleraar klinische neuropsychologie heet Hersenhack. Het is vlot geschreven en gaat over hoe we vandaag de dag, zonder dat we het doorhebben, continue beïnvloed worden en welk effect dat op ons denken en handelen heeft. Èn over wat we kunnen doen en hoe we onszelf en de wereld kunnen helpen door onze hersens op de goede manier te gebruiken.

‘Hoezo word ik beïnvloed’ dacht ik nog monter toen ik begon aan haar boek, maar al lezend begon ik steeds meer te begrijpen hoe de wondere wereld van mijn hersens is ontstaan en waarom die werkt zoals die werkt.

Ik houd van nadenken. Ik vind het leuk om dingen te ontrafelen en van verschillende kanten te bekijken en ik had ergens ook het idee dat dat nadenken bij mij wel goed zit en vaak klopt. Dus niet altijd helemaal vanzelfsprekend kom ik achter…

Sitskorn pakt dit aardig aan door in het begin van haar boek allerlei testjes te doen. En warempel, ik tuin er nog een paar keer in ook. Niet goed voor mijn ego maar wel nodig om vervolgens haar boodschappen serieus te nemen.

Het besef dat mijn gedachten beïnvloedbaar zijn moet wel even indalen. Tegelijkertijd vind ik het ongelooflijk interessant. Sitskorn maakt eerst vrij pijnlijk duidelijk hoe de beïnvloeding van het brein werkt maar vervolgens eindigt ze met goed nieuws: als je weet hoe het werkt kan je er anders mee omgaan en zorgen dat je toch zelf regie houdt en focust op wat je wilt bereiken.

De belangrijkste zaken die ik uit Hersenhack haal:

• Ons brein werkt nog steeds op oude patronen die ontwikkeld zijn gedurende de evolutie.
• Niet alles wat je denkt is waar (ook als je denkt dat je goed op let)
• Om goed na te denken en de goede besluiten te nemen is grondige aandacht nodig, iets dat de hersenen niet van nature doen. Die zijn gericht op snelle verwerking en volgen graag de ‘denkpaden’ of ‘denkpatronen’ die je al hebt. Hierdoor ben je vatbaar voor verkeerde conclusies.
• Onze hersenen reageren het sterkst op thema’s die evolutionair het belangrijkst waren: overleven en voortplanting, angst en genot.
• Zaken die sterk op ons angstsysteem zitten, zoals een terroristische aanslag komen sterker binnen dan minder schokkend of positief nieuws.
• Doe je nooit iets nieuws , neem je geen zinvolle informatie op, dan ontwikkel je je maar beperkt, helemaal niet of in negatieve zin.
• Hersenen zijn een levend organisme en passen zich voortdurend aan. Alles wat je opneemt, voelt of zegt heeft invloed.
• Marketeers en communicatie-experts hebben kennis van deze mechanismen en gebruiken deze continue om ons te beïnvloeden. Sitskorn spreekt mede daarom ook wel van het ‘post-truth ’tijdperk waar we nu in leven.

Hersenen werken graag efficiënt:

Hersenen blijken gericht op patroon herkenning en werken graag efficiënt. Door herhaling van gebeurtenissen of informatie herkennen de hersenen patronen en verwerken deze. De routes die hierdoor ontstaan in je hersenen werken in nieuwe situatie als snelwegen. Ook al is iets niet helemaal hetzelfde, je hersenen zullen toch de link leggen.

Echter, dit snelle verwerken heeft ook een prijs.

Als informatie in eenvoudige, vergelijkbare hapklare brokken wordt aangeleverd, zoals tegenwoordig, zullen we niet meer heel hard nadenken of veel tijd besteden aan alles volledig uitzoeken. We verwerken de informatie dan snel en efficiënt, maar ook onzorgvuldig. Daardoor kunnen we zaken waarnemen zoals ze lijken en niet zoals ze echt zijn.

Info vanuit een verhaal vinden we geloofwaardiger dan cijfers en tabellen

Ons brein is vooral gevoelig voor verhalen en verhalenvertellers. Het blijkt zelfs dat als iemand een verhaal goed kan vertellen er een stofje vrijkomt: oxytocine genaamd. Deze stof zorgt ervoor dat we verhalenvertellers sneller vertrouwen en geloven. Toch zijn verhalen vaak gedramatiseerde aftreksels van de werkelijkheid en werken ze daarmee fabels in de hand.

Negatief nieuws heeft niet te onderschatten invloed

Onderzoek laat zien dat mensen die veel negatief nieuws tot zich nemen riscio’s verkeerd inschatten, angstiger zijn, meer minachting en vijandigheid ervaren ten opzichte van anderen, een negatievere stemming hebben, gevoellozer raken en eerder denken dat hun acties voor een betere toekomst (zoals afval scheiden) er toch niet toe doen. Tegenwoordig is er veel slecht nieuws, niet zozeer meer dan vroeger maar wel veel toegankelijker. Het is dus de kunst te filteren, te verifiëren maar vooral ook te kiezen om je aandacht te richten op je eigen doelen. Want alles waar je aandacht aan besteedt heeft invloed op je hersens. En dus, als je aandacht aan de goede dingen geeft worden de daaraan gerelateerde verbindingen in je hersens ook sterker. En zo word je daar beter in, effectiever en uiteindelijk ook gelukkiger. In de woorden van Sitskorn zelf:

“Je brein vormt je zijn, en je zijn vormt je brein en daardoor weer je zijn. Maar ook weer je brein. Dit gebeurt in een voortdurend proces van zijn en worden. Het is dus heel belangrijk om je bewust te zijn van waar je je aan blootstelt en om aan deze blootstelling ook zelf richting te geven. (Hersenhack pagina 25).

De belangrijkste tips om je hersens goed te gebruiken:

• Als eerste, durf te weten. Ga de uitdaging aan en denk niet, voor mij geldt dit niet.
• Begrijp hoe je hersens werken en hoe je beïnvloed wordt
• Focus bewust waar je je aan blootstelt, welke info, welke mensen, hoeveel social media etc
• Lees achtergronden van het nieuws
• Probeer te falsificeren waar mogelijk.
• Varieer in nieuwsbronnen.
• Weet dat genuanceerde conclusies vaker waar zijn dan eenvoudige snelle waarheden.

Tot slot

Al reflecterend schiet me te binnen dat ik vanuit verschillende hoeken overeenkomstige ideeën tegenkom. Vanuit het Zen-boeddhisme leerde ik dit jaar al te kijken naar je hersenen als zintuig, dus niet als waarheid, maar als denkmethode, als iets dat je kan gebruiken net als je ogen en je oren.

Ik begin dit beter te begrijpen door het lezen van Hersenhack. Het is absoluut de moeite waard en er staat nog veel meer in dan ik hier in een paar woorden kan samenvatten. Haar conclusies zijn zowel alarmerend als hoopgevend. Lees dit boek een update je brein!

Dit artikel is ook verschenen bij managementboek.nl als recensie. Lees meer blogs of meer info over Ruerdje van Mierlo